Gedurende de zomer rijpen er steeds meer zaden. In het naseizoen barst het dan ook van de zaden in de tuin. Verzamel ze snel, voordat de wind, regen of vogels ermee vandoor gaan.

Zaden kun je kopen via het tuincentrum of internet. Je krijgt ze dan keurig in een zakje afgeleverd, compleet met zaaiinstructies. Hoe anders gaat het als je begint met het oogsten van zaden uit eigen tuin. Je moet eerst ontdekken wat precies de zaden zijn, wanneer ze rijp zijn en hoe je ze moet zaaien. Bij een aantal bekende soorten is dat gemakkelijk. Neem de eenjarige Papaver somniferum. De zaadbollen zijn eerst groen en worden daarna bruin. Als de zaden rijp zijn, kun je ze horen rammelen als je zachtjes tegen de zaadbol tikt. Het ‘dakje’ bovenop gaat dan omhoog en je kunt de donkergrijze zaden er zo uitschudden. Ook bij akelei is het duidelijk te zien en te horen wanneer de zaden rijp zijn. De glanzend zwarte zaden schud je eveneens zo uit de bruine zaaddoosjes.

Zaden herkennen
Voor andere soorten is het soms een hele puzzel. Zo zijn er zaden met een pluizig staartje, zoals bij clematis, maar dat is alleen bedoeld om het werkelijke zaadje, dat aan een uiteinde zit, op de wind te kunnen meevoeren. Het stekelige hart van Echinacea of Rudbeckia-bloemen bevat ook veel zaden, maar die moet je wel zoeken. Zo’n droog en bruin geworden kegeltje moet je eerst voorzichtig verpulveren. Tussen de vliesjes zie je dan stevige, grijze of bruine puntjes zitten, die wat doen denken aan een afgebroken potloodpuntje. Dát zijn de zaden. Bij weer andere soorten, zoals geraniums, moet je er vroeg bij zijn om zaden te kunnen oogsten, want zodra ze rijp zijn, worden ze ‘weggeschoten’. Als je dat niet weet, zul je blíjven zoeken. Zo heeft elke soort zijn eigen zaad. Sommige lijken op elkaar, maar eigenlijk zijn ze ook weer allemaal anders.

Even checken
Waarschijnlijk oogst je niet direct de goede zaden, maar ook nog wel eens zaadvliesjes, die lijken namelijk heel veel op zaad. Twijfel je aan je oogst? Op theseedsite.co.uk kun je heel duidelijke plaatjes vinden van allerlei soorten zaad. Zo word je vanzelf een kenner en weet je de zaden moeiteloos te vinden.

Wanneer oogsten?
Zaden oogst je liefst op een droge (mid)dag. Als het echt niet anders kan, oogst je ze als ze vochtig zijn. Je moet de zaden dan wel eerst op een krant te drogen leggen voor je ze opbergt. Neem een schaartje mee en papieren zakjes of enveloppen. Schrijf hier de naam op en doe er enkele afgeknipte zaadhoofden in. Het schonen van de zaden komt later wel. Zaden oogst je het best als ze helemaal rijp zijn, maar sommige zaden zijn zo vingervlug dat je het risico loopt ze kwijt te zijn. Oogst ze dan als ze bijna rijp zijn en laat ze op een krant of in een papieren zak narijpen.

Zaadzakjes, speciaal voor lezers van Tuinseizoen
De gedroogde, geschoonde zaden kun je, voorzien van naam en oogstdatum, bewaren in enveloppen, maar nog leuker is het om ze te bewaren in mooie zaadzakjes. Deze zakjes zijn speciaal door auteur Shera van den Wittenboer voor de lezers van Tuinseizoen ontworpen. Je kunt ze hier downloaden. Print ze op gewoon printerpapier, knip ze uit, vouwen, plakken en klaar. Ook leuk om zaden als cadeautje weg te geven.

Benieuwd naar hoe je de zaadjes het best zaait? Neem dan eens een kijkje in Tuinseizoen september 2015.