Wil je zelf tomaten kweken en genieten van heerlijke, sappige tomaten uit eigen tuin? Of je nu kiest voor de kas, de volle grond of potten op het balkon, tomaten kun je eigenlijk overal kweken. Als je maar weet hoe je ze moet verzorgen. In deze uitgebreide handleiding vertel ik je alles over tomaten kweken. Van de tomaten zaaien tot oogsten en hoe je ze het beste kunt bewaren.
Wie is er nu niet gek op tomaten? Ik in ieder geval wel. Er zijn tal van verschillende soorten tomaten en ik vind het ontzettend leuk om met deze verschillende soorten te experimenteren in mijn eigen moestuin. Vleestomaten zijn mijn favoriet en dit jaar staat de Brutus vleestomaat hoog op mijn lijstje. Welke soort je ook besluit te kweken, de verzorging komt gelukkig altijd ongeveer op hetzelfde neer.
Tomaten zaaien kan al vrij vroeg in het jaar. Je begint binnenshuis met voorzaaien vanaf eind februari tot en met april. Dit is een klein beetje afhankelijk van het ras, dus kijk vooral goed op het zakje voordat je echt begint met zaaien. Zaai de tomaten voor in kleine potjes of zaaitrays met vochtige, luchtige grond. Zet de potjes op een warme en zonnige plek, voor een snelle en gelijkmatige kieming. Als de zaadjes eenmaal gekiemd zijn, moet je ze goed in de gaten houden. Blijven de stelen dun en licht van kleur, dan krijgen de plantjes niet genoeg licht en kun je ze beter op een andere plek zetten.
Hoewel veel moestuiniers in februari al beginnen met zaaien, vind ik dat vaak nog wat vroeg. Zelf begin ik meestal met voorzaaien in begin april. Ik doe dat dan in de kas. Daar is het dan nog niet bijzonder warm, maar warm genoeg voor de zaadjes om te kiemen. Natuurlijk hangt dit ook wat van het weer af. Als april een erg natte en koude maand is, begin ik wat later. Moestuinieren is vaak ook gewoon aanvoelen en uitproberen, daar moet je misschien even mee oefenen, maar dat komt vanzelf!
Tomaten zijn vrij gevoelig voor kou, je kunt je tomaten dus pas uitplanten als het warm genoeg is. Er zit dan een groot verschil in of je de tomaten in de kas, of buiten wil kweken. Wil je de tomaten buiten in de volle grond, of in potten kweken, dan kun je het beste wachten tot na IJsheiligen (half mei), dan is de kans op nachtvorst voorbij en ligt de temperatuur wat hoger. Wil je tomaten kweken in de kas, dan kun je ze wel wat eerder uitplanten, ongeveer rond half/eind april. Let er wel op dat je je planten ook even goed afhard voordat je ze buiten zet.
Ga je je tomaten planten, houd er dan rekening mee dat je ze op moet binden terwijl ze groeien. Je kunt tijdens het tomaten planten het best een lus maken van een touw en deze onder de kluit mee planten. Vervolgens bindt je het touw op aan een stok of rek, waardoor je het steeds om de tomatenplant heen kunt wikkelen terwijl deze groeit.
Je kunt je tomaten planten als ze een paar volwassen bladeren en takjes hebben. Zet ze dus niet te snel in de grond en wacht tot ze een redelijk formaat hebben. De onderste takjes (die bijna bij de kluit van de plant zitten) kun je voorzichtig verwijderen. Zo kun je de tomaten dieper planten. Tomaten kunnen namelijk wortels langs de stam maken als ze in aanraking komen met water. Door de planten diep in de grond te zetten, stimuleer je de wortelgroei en kweek je stevige, gezonde tomaten.
Tomaten kweken in de kas heeft de voorkeur. Zelf heb ik jarenlang tomaten buiten in potten gekweekt. Inmiddels kweek ik ze in een kas. Beide methodes werken prima, maar in de kas groeien ze wat harder en geven ze, in mijn ervaring, wat meer vruchten. Tomaten zijn namelijk erg warmteminnende planten die niet goed tegen regenachtige of erg winderige weersomstandigheden kunnen. In de kas kun je je tomaten laten groeien in een beschermd en warmer klimaat, waardoor ze over het algemeen veel beter groeien. Let er wel op dat je op warme, vochtige dagen de kas wat open zet, zodat de kas wel goed doorlucht wordt. Anders ontstaan er gemakkelijk schimmels op de planten.
Tomaten kun je ook prima buiten kweken, maar dan hebben ze wat meer verzorging nodig. Zet ze op de zonnigste plek van je (moes)tuin en zorg ervoor dat ze op een redelijk beschutte plek staan, dus bijvoorbeeld niet vol in de wind. Als het mogelijk is, kun je ze eventueel een klein dakje geven, zodat ze ook beschermd zijn tegen erg harde regen.
Vrijwel alle tomatenplanten moet je dieven. Eén uitzondering hierop is de struiktomaat, deze hoef je niet te dieven. Het dieven van je tomatenplant is belangrijk. Tijdens het groeien vormen tomatenplanten namelijk regelmatig zijscheuten in de oksels van de bladeren. Dit wordt een dief genoemd. Als je deze niet verwijdert, gaat er veel energie naar de ontwikkeling van deze scheuten, in plaats van naar het ontwikkelen van vruchten. Dieven is dus belangrijk, ik leg je stap voor stap uit hoe je dat doet:
Toen ik begon met tomaten kweken, had ik geen idee dat je tomaten ook regelmatig moet snoeien. Mijn tomaten kregen vaak last van schimmelinfecties en hadden het op warme, vochtige dagen regelmatig zwaar. Tomatenplanten kunnen flink groot worden en veel blad ontwikkelen. Te veel blad belemmert de luchtcirculatie, wat schimmelziekten kan veroorzaken. Sinds ik mijn tomatenplanten snoei, doen ze het een stuk beter.
Ik begrijp wel dat het snoeien van je tomatenplanten best spannend kan zijn, dat vond ik ook. Gelukkig is het niet zo moeilijk als je weet waar je op moet letten. Ook om je tomaten te snoeien heb ik een klein stappenplan voor je gemaakt:
Tomatenplanten hebben regelmatig water nodig, maar waarschijnlijk niet zo vaak als je denkt. Veel mensen geven hun tomaten veel te veel water, waardoor ze hun wortels slecht ontwikkelen, of (ook weer) last krijgen van schimmelziekten. Belangrijk is dat je de plant de eerste weken zeer regelmatig watergeeft. De plant is nu nog aan het wennen aan de nieuwe grond en heeft stimulatie nodig om de wortels te ontwikkelen.
Na de eerste paar weken, bouw je de frequentie langzaam af. Zo gaan de wortels dieper zoeken naar water en voedingsstoffen, waardoor je sterkere planten krijgt. Geef ook water aan de basis van de plant en niet op het blad, om schimmel te voorkomen en zorg er altijd voor dat de omgeving (dit is vooral het geval in de kas) niet te vochtig wordt. Eventueel kun je een mulchlaag over de grond van stro of houtsnippers plaatsen, zodat de grond minder snel uitdroogt.
Afhankelijk van de soort en het moment van zaaien, kun je van juli tot oktober tomaten oogsten. Het liefste laat je de vruchten zo lang mogelijk aan de plant hangen, voor de beste smaak. Als het groeiseizoen echt ten einde is kun je ook de groene tomaten nog oogsten. Leg deze in een papieren zak bij één rode tomaat, de groene tomaten zullen dan alsnog gaan rijpen.
Tomaten zijn echt een seizoensgroente. Vers zijn ze het lekkers en je kunt ze niet bijzonder lang bewaren. In de koelkast blijven ze wat langer goed, maar dan worden de smaak en textuur wel wat minder. Het liefste leg je ze op een koele donkere en luchtige plek. Heb je héél veel tomaten geoogst en kun je ze niet allemaal vers eten? Ik maak dan graag verse tomatensaus of passata. Deze kun je invriezen, of wecken en vervolgens kun je er nog jaren van eten. Heerlijk!
Veelgestelde vragen
Gele bladeren kunnen verschillende oorzaken hebben. Vaak komt het door een tekort aan voedingsstoffen, zoals stikstof of magnesium. Ook te veel of te weinig water kan een rol spelen. Controleer of de grond niet te nat of te droog is en geef regelmatig voeding speciaal voor tomaten.
Tomaten barsten meestal door een wisselende watergift. Als een plant na een droge periode ineens veel water krijgt, zwellen de vruchten snel op en scheuren ze. Geef daarom regelmatig water en zorg voor een gelijkmatige vochtigheid van de grond. Een mulchlaag helpt om de grond vochtig te houden.
Ja, tomaten doen het goed in potten! Kies een grote pot van minstens 10-15 liter met drainagegaten en gebruik voedzame potgrond. Geef regelmatig water, want potten drogen sneller uit dan de volle grond. Compacte tomatenrassen zoals cherrytomaten of struiktomaten zijn ideaal voor potten.
Tomatenziekte (Phytophthora infestans) is een schimmelziekte die erg veel voorkomt bij planten van de nachtschadefamilie. Tomaten, maar ook bijvoorbeeld aardappelen, kunnen er erg ziek van worden. De ziekte wordt daarom ook vaak aardappelziekte genoemd. Je kunt de ziekte, in de beginfase, herkennen aan bruinige vlekken op het blad en de stam. Uiteindelijk wordt heel de plant bruin en gaat deze dood, ook je tomaten worden dan aangetast.
Je kunt tomatenziekte voorkomen door te zorgen voor een goede, luchtige omgeving. Je tomaten snoeien is dan ook erg belangrijk bij het voorkomen van tomatenziekte. Zorg er verder voor dat er voldoende voeding in de bodem zit en geef desnoods iedere week wat voeding bij. Knip ook aangetaste bladeren weg. Krijgt je tomaat tomatenziekte, wacht dan minimaal vier jaar voordat je weer tomaten in die grond zet. Anders komt de ziekte gegarandeerd terug.
Zwarte randjes onder de nagels zijn normaal voor Tess Mutsters. Als journalist en enthousiast tuinier schrijft ze over alles wat groeit en bloeit. Tess is de bruisbal van ons team en houdt zelf ook van een tuin die bruist van het leven; waar vogels, bijen, vlinders en andere insecten hun plek vinden. Ook in haar moestuin voelt ze zich thuis en experimenteert ze graag met verschillende gewassen. Kattenstaart is haar favoriete plant, aardappelen haar favoriete gewas.
