Het lijkt inmiddels het nieuwe normaal te worden: steeds eerder in het jaar steeds hogere temperaturen en langer aanhoudende droogte. 2022 stond in de top 5 van droogste jaren ooit, en 2023 lijkt op deze voet door te gaan. Met de ieder jaar terugkerende, en wellicht zelfs toenemende, droogte is het tijd om de handen uit de mouwen te steken om onze planten in leven te houden én een watertekort tegen te gaan. Maar hoe maak je je tuin droogteproof? Tijd voor een hitteplan!

Petfles recyclen

Een groot gedeelte van het water in bloempotten verdampt al voordat de plant er een druppel van heeft gehad. Het water trekt maar moeilijk door de kurkdroge bovenlaag heen en via de gapende zijkanten loopt het gros weer weg. Dit kan anders!

1. Geef een lege petfles een tweede leven. Snijd met een stanleymes circa een derde van de fles af. De kant met de opening heb je nodig.

2. Kies een waterafstotende pot uit in een groot formaat. Bedek de afwateringsgaten (die moeten erin zitten!) met grove potscherven.

3. Vul de pot met een vochthoudende porgrondsoort, op basis van kokosvezels bijvoorbeeld of één waaraan vochthoudende gelkristallen zijn toegevoegd. Als de pot bijna vol is, plaats je de omgekeerde petfles in het midden.

4. Dompel de plantkluiten in een emmer, zet ze in de aarde rond de petfles en vul de lege plekken op met grond. Vul het reservoir nu met water. Je ziet: het trekt rechtstreeks naar de wortels toe.

5. Je planten groeien al snel zo weelderig dat je van het reservoir niets meer ziet!

Hitteplan voor terracottapotten

1. Via de poreuze wanden verdampen terracottapotten water extra snel. Dompel de planten met pot en al in een emmer met water, totdat er geen bubbeltjes meer uitkomen.

2. Zet de pot op een geglazuurde onderschaal. Al het overtollige water lekt hierop en kan later weer worden opgenomen door de plant.

3. Dek de potgrond af met wat dan ook; alles wat erop ligt, gaat verdamping tegen.

Mulchen met gras

1. Gebruik de grasresten uit de opvangbak van de grasmaaier als mulchlaag rond je planten, om vocht toe te voegen en verdamping tegen te gaan. Zet de grasmaaier hiervoor wel op een wat hogere stand, zodat het maaisel fijner is. Maaien op een hogere stand is sowieso aan te bevelen bij hitte.

2. Verdeel het grasmaaisel gelijkmatig over de borders. Grasmaaisel is erg stikstofrijk en kan bovendien gaan rotten als de laag te dik is: 3 cm is prima.

3. Netjes toch? Je kunt dit een paar keer per seizoen herhalen.

Watergelkristallen

1. Gebruik een potgrond op basis van kokosvezels en verdeel hier een afgepaste hoeveelheid watergelkristallen doorheen.

2. Schep het mengsel goed door elkaar zodat de waterkristallen gelijkmatig verdeeld zijn.

3. Kies een waterafstotende pot uit in een groot formaat. Verdeel wat potscherven over de afwateringsgaten (die moeten erin zitten!) en vul bodem van de pot met het grondmengsel.

4. Haal de plant uit zijn plastic pot en dompel de kluit in een emmer met water totdat alle luchtbelletjes zijn verdwenen.

5. Vul de lege ruimte op met het grondmengsel.

6. Geef meteen royaal water; de waterkristallen nemen nu het overtollige water op en zullen dit weer afgeven bij droogte.

Zaailingen beschermen

1. Het valt niet mee om de open zaaibedden vochtig te houden bij een hittegolf. Geef ze water en schakel meteen over naar punt 2.

2. Dek de aarde af met dubbelgevouwen kranten. Voor eventuele planten die in de weg staan, kun je gaten in de kranten knippen.

3. Sproei de kranten totdat ze doorweekt zijn; vanaf nu gaat het verdampen een stuk minder snel.

Maak je eigen mulch

1. Heb je een hakselaar of kun je er eentje lenen? Top, want er is geen beter doel voor je snoeiafval dan er mulch van te maken.

2. Vang de mulchresten op in een bak…

3. …en verdeel ze gelijkmatig over je border. Hoe dikker de mulchlaag, des te beter de werking tegen hitte en verdamping.

DIY-sproeier

Handen en sproeiers tekort? Van een petfles maak je in een handomdraai een sproeier.

1. Maak met een stanleymes voldoende gaten in de fles. Je kunt met de tuinslang testen of het er genoeg zijn.

2. Steek de tuinslang voldoende ver door het gat en zet deze vast met ducttape. Met grondpennen of een handharkje houd je de tuinslang op zijn plek.

Water geven tijdens een hittegolf: 5 tips

1. Tref voorbereidingen wanneer een hittegolf wordt aangekondigd; geef de planten en het gazon vooraf extra water. Dompel je potplanten als dat mogelijk is. Zo kun je overdag met een gerust hart de deur uit.

2. Geef planten die in een pot groeien bij voorkeur ‘s avonds water, als de zon ondergaat. Bij extreme hitte kan twee keer per dag bewateren nodig zijn. ‘s Ochtends en dus ook ‘s avonds.

3. Zet schotels onder je potplanten. Water dat onder uit de pot loopt, blijft dan in de schotel staan waardoor je minder water verspilt en de plant nog kan drinken van het reservoir.

4. Wanneer je je tuinplanten ’s avonds water geeft, hebben ze de hele nacht om het water op te nemen. Dit werkt het best met een druppelbevloeiingssysteem; met een tuinsproeier wordt en blijft het blad nat en dit kan schimmelvorming met zich meebrengen. Met schimmelgevoelige planten (zoals floxen) is in de vroege ochtend sproeien beter.

5. Controleer hangmandjes elke dag. Zet ze tijdens het warmste moment van de dag in de schaduw om te voorkomen dat de wortels uitdrogen.

En wat doen we met het gazon?

Om een gazon mooi frisgroen te houden zijn er heel wat liters schoon leidingwater nodig. Je kunt je natuurlijk afvragen of dit concept nog past bij ons opwarmende klimaat. Heb je wel eens overwogen om het gazon een zomer niet te sproeien? Gras is een plant met een enorme veerkracht dat zelfs periodes van langdurige droogte doorstaat. Misschien oogt het dan wel dor, bruin en verloren, maar zodra er weer wat regen valt, trekt dit snel weer bij. Kijk maar eens naar de gemeenteperkjes in je buurt; niemand die ze water geeft en hoe groen is het gras in de lente weer?
Wil je het gras toch groen houden, houd er dan rekening mee dat je beter één of twee keer per week langdurig (10-15 mm per keer) kunt sproeien dan elke dag een kleine beetje. Op deze manier creëer je een gazon dat diep wortelt en zelf op zoek gaat naar water. Je wilt natuurlijk niet dat de graswortels lui worden!

Een droogtebestendig tuinplan

Ga je een nieuwe tuin aanplanten? Denk dan goed na over deze tuin van de toekomst. Zorg in eerste plaats dat er voldoende natuurlijke schaduwplekken in je tuin zijn door meerdere bomen aan te planten, maar zorg ook voor voldoende laag groen. Hoe groener de tuin, des te minder hittevorming en verdamping er plaatsvindt. Kies voor planten die bestand zijn tegen hitte en droogte, zoals kogeldistel (Echinops ritro), Mexicaans madeliefje (Erigeron karvinskianus) en kattenkruid (Nepeta). Verdiep je ook eens in de ruige prairiebeplanting. Lageschaar Vaste Planten is gespecialiseerd in dit soort beplanting en heeft ook speciale mixen voor droge grond.

Nog wat tips:

• Ongemerkt spoelen we heel wat kostbaar drinkwater weg door de gootsteen; het spoelwater van de groenten, het afwaswater en ons handen-was-water. Dit water is, mits je gebruik maakt van biologisch afbreekbare zeep, prima bruikbaar om je planten mee te bewateren.
• Verdeel een dikke laag compost over de bodem. Door het verhoogde humusgehalte in de grond wordt het vocht beter vastgehouden en tegelijkertijd verrijk je hiermee het bodemleven. Sproei de grond voordat je de compost aanbrengt, zo ‘vang’ je het vocht in de grond. Is de grond erg dichtgeslagen? Je kunt wat gaten in de grond prikken om er extra lucht in te krijgen.
• Breng een laag houtsnippers, cacaodoppen of boomschors aan tussen de planten. Een zogenoemde mulchlaag gaat verdamping tegen en vermindert de hitte in de grond. Een test van Velt.nu in 2018 wees uit dat je de bodemtemperatuur bij een 10 centimeter dikke mulchlaag met wel 27 °C (!) kunt verminderen.
• Hoe spaarzaam je ook omgaat met regenwater, er is niets duurzamer dan je planten bewateren met regenwater. Sluit een regenton aan daar waar het kan: bij je huis, kas, tuinhuis of schuur. Eén regenton kan al snel 200 liter water bufferen. Wil je je complete tuin met regenwater besproeien? Vandaag de dag zijn er tal van systemen, zoals de modulaire Rainblock regenwateropslag die een gedeelte van je schutting kan vervangen.
• Ga je een paar dagen van huis? Het zijn met name de potplanten die die dan ‘oppas’ nodig hebben. Zet de potten in de schaduw in een bak met een klein laagje water, zo bedienen ze zichzelf.
• Hebben je planten toch wat geleden van de droogte? Pluk de uitgebloeide bloemen eruit, zo kan de plant zijn energie steken in de vorming van nieuwe!
• Bij extreme hitte zijn zelfs de zonaanbidders beter af in schaduw. Verhuis potplanten naar de schaduw. Een parasol erboven plaatsen kan ook.
• In een kas kunnen de temperaturen hoog oplopen. Zorg dat de deuren dag-en-nacht openstaan, dit zorgt voor een goede luchtcirculatie. Met schaduwdoeken of bamboematten kun je schaduw creëren, het zal de temperatuur ietwat onderdrukken.
• Maak kuiltjes rond dorstige planten, op deze manier komt het water doeltreffender bij de wortels terecht.