Net als in de levensmiddelenindustrie, zijn er ook in de plantenwereld mensen die zich hard maken om verspilling tegen te gaan. Ze zorgen dat bestaande planten, struiken en bomen worden gered van sloop, kliko of composteerder, en terecht komen op plekken waar het wel wat groener mag. Maak kennis met de Struikrovers, de Straatboer en stekjesdelers.

Sinds enkele jaren zijn in Nederland de Struikrovers actief, een initiatief van oprichtster Bernice Kamphuis. Ze ‘redden’ planten van de sloop, oftewel, ze halen beplanting weg van terreinen waar herontwikkeld wordt en geven die een nieuwe bestemming.

Inmiddels zijn er struikrovers in het hele land actief. Iris Blom is struikrover in regio West-Brabant: “Ik zag er vorig jaar een filmpje over en dacht: zo simpel is het! Ik heb kennisgemaakt en ben later met een collega het struikroofteam in Breda geworden. Iemand zei tegen me: ‘Ze gaan het ziekenhuis slopen, waar blijven jullie?’ En dan gaat het rollen. Ik nam contact op met de eigenaar. Die was aanvankelijk enthousiast, maar haakte bijna af, omdat ze voor onze dienst moeten betalen. Zo’n eigenaar denkt: ‘joh, we stellen toch gratis die planten beschikbaar?’ Blijkbaar was het verhaal niet goed overgekomen, want struikroven is veel meer dan ‘planten weggeven’.

Goodwill kweken

Het struikroven zorgt voor behoud van de biodiversiteit, is honderd procent circulair, maar is ook sociaal en verbindend in de buurt. “We nodigen wijkbewoners uit, ze krijgen volwassen planten voor hun tuin én ze ontmoeten elkaar en de gulle gever. Dat sociale is een enorme winst. En die projectontwikkelaar heeft ook winst, want die kweekt goodwill. Het is namelijk niet fijn als er in je wijk een gebouw gesloopt wordt. Het is niet fijn dat het groen verdwijnt, dat al die vrachtwagens en hijskranen heen en weer rijden door jouw buurt en straat. Er zijn over een lange periode bouwactiviteiten, met ook geluidsoverlast.

Je groen delen, is een positieve manier om als ontwikkelaar te laten zien: kijk, wij gaan iets moois in jullie buurt bouwen en wij doen er alles aan de relatie met jullie goed te houden. Het is ook bijdragen aan contact met de omgeving. Dat heb je in de toekomst nodig. Dus betaal je de struikrovers voor de organisatie, dan koop je een ontzorging in. Wij hebben de knowhow, wij zorgen dat er een hovenier bij is, wij zorgen voor publiciteit en communicatie met de omwonenden én voor informatie over de planten. Mensen komen zelf op zo’n dag met eigen gereedschap. Wij staan er met vlaggen, lekkers en kruiwagens, het is echt een feestje. Voor de planten hoeft niet te worden betaald, we zijn blij dat ze behouden blijven en de stad groener wordt.”

Tuinplantenkringloop

Sponsoren van de struikrovers zijn verschillende bedrijven in de bouwbranche en bijvoorbeeld ook een leegstandsbeheerder. Iris: “Het past helemaal bij maatschappelijk verantwoord ondernemen. Verder is het belangrijk om de gemeenten te betrekken, zodat het struikroven wordt vastgelegd in het contract met de projectontwikkelaars bij sloop of herontwikkeling.”

Sinds maart dit jaar is Iris ook betrokken bij de plaatselijke Tuinplantenkringloop. Dat is een soort van struikroven, maar dan voor particulieren die hun tuin leeghalen of veranderen. “We willen dat mensen hun planten delen in plaats van in de groencontainer gooien. Op zaterdag en woensdagmiddag zijn we open. Het idee kwam uit de wijk en is vanuit de gemeente en het buurtwerk opgestart. Vrijwilligers verzorgen planten en potten ze netjes op. Potgrond krijgen we van het wijkcentrum, potten van een tuincentrum of via de gemeente, omdat die wel eens een hennepkwekerij oprollen – goede potten zijn dat. Wijkbewoners komen de planten halen en soms ruilen ze wat terug. Het is ideaal voor mensen die geen budget hebben en nu de kans krijgen hun tuin te beplanten.”

Meer nodig

De grootste uitdaging is genoeg planten binnenkrijgen. Er komen nu tuiniers met stekjes, of planten en plantdelen. Het tuincentrum levert elke week wat planten die over zijn. Maar er is meer nodig, zegt Iris. “Nu zoek ik naar mogelijkheden om ook hoveniers mee te laten werken. Zij halen zoveel tuinen leeg. Zij hebben hun maatschappelijke en ecologische verantwoordelijkheid van hun vak. Zeker in de huidige tijd, waarin we nog te veel een wegwerpmindset hebben. Doorgebruiken van planten moet net zo normaal worden als spullen naar de kringloop brengen.” Ook wil Iris makelaars gaan betrekken. “Die weten immers als eerste of nieuwe bewoners de tuin willen aanpakken. En zo zijn er nog genoeg plannen en ideeën om te zorgen dat alle planten bewaard blijven.”

De straatboer

Stichting Straatboer uit Zwolle is een aantal jaar geleden begonnen om bedrijventerreinen te vergroenen door het planten van fruitbomen op individuele bedrijfsterreinen in het midden en noorden van Nederland. De oogst is voor eigen bedrijfsmedewerkers. Inmiddels vergroent de stichting ook versteende voortuinen van sociale huurwoningen op een sociale en circulaire manier. Christiaan Kuipers is oprichter en wil mensen inspireren en enthousiasmeren om te vergroenen.

“Iedereen heeft baat bij groen. Wij komen daarvoor in beweging met creatieve acties, workshops, voorbeeldprojecten en tips om het (eetbare) groen dichterbij huis of bedrijf te halen. Zo hebben we een project ‘Straatboer Make-Over’. We zijn dus al een paar jaar bezig op die bedrijventerreinen en die planten groeien na een tijdje de pan uit, dus een deel daarvan kunnen we scheuren, delen en op andere plekken neerzetten.

Bijvoorbeeld bij huurders van een sociale woningcorporatie. We hebben hen gevraagd of zij een groenere tuin willen. Veel mensen willen dat echt wel, maar omdat ze er vaak maar tijdelijk wonen, komt het er niet van, of ze voelen niet direct die verantwoordelijkheid. Terwijl als wij eenmaal beginnen en een deel van de tuin hebben vergroent, zien we dat ze in de maanden erna zelf nog meer tegels eruit halen en planten erbij zetten.

Culinaire economie

Bewoners zijn vanaf het eerste uur trots op hun nieuwe tuintje, onderhouden het zelf en stellen ook geïnteresseerde vragen over de planten. “Wij vinden het leuk om verschillende doelgroepen aan elkaar te koppelen, er wordt zo vaak in hokjes gedacht”, legt Christiaan uit. “Bedrijven helpen zo sociale huurders om de leefbaarheid van de wijk te verhogen op een laagdrempelige manier. Lokaal, circulair verantwoord ondernemen, zou je kunnen zeggen. Voor mij als ecoloog is dit een mooi voorbeeld van een circulaire economie. De ‘oude’ planten die nu vaak vervangen worden, of uitgedund om ze te verjongen, worden vaak door de hovenier gecomposteerd. Zonde. Nu geven hoveniers ze aan ons.

We geven planten graag een tweede kans voor mensen die niet bij machte zijn om ze zelf te kopen.” Naast bedrijven en woningcorporaties werkt Straatboer samen met hoveniers en particulieren met groene vingers. “Ook zij komen planten brengen bij onze Straatboerderij in Zwolle. Verder zijn we in gesprek met de gemeente om een teveel aan planten uit het openbaar groen met ons te delen.” De Straatboeren willen graag nog meer sociale huurders blij maken met een groenere tuin en zijn blij als meer van dit soort partners willen samenwerken. Christiaan: “Zo kunnen we woonwijken en bedrijventerreinen nog verder vergroenen en de biodiversiteit vergroten.”

De Plantenbieb

Ongeveer twee jaar geleden richtte Manon Ubink uit Gouda met een vriendin een Facebook-groep op om planten en stekken te ruilen. Op het moment zijn er zo’n 800 leden en dat aantal blijft maar stijgen. “Er blijkt behoefte aan om plant- en stekliefhebbers uit de omgeving bij elkaar te brengen.”, vertelt Manon. “Verder willen we iedereen helpen bij vragen over stekken. Hoe het stekken werkt bij een bepaalde plant en hoe je ervoor zorgt dat hij goed groeit.”

Een onderdeel van dit initiatief is de Plantenbieb, te vinden in de buurttuin van de straat van Manon. Deze tuin heeft zij opgezet via het ‘Groen moet je Doen’-initiatief van gemeente Gouda. Mensen kunnen in de plantenbieb planten en stekjes doneren of ruilen, maar ook zaden, bloempotten, stekglaasjes en andere plantgerelateerde dingen. Manon zorgt ervoor dat de stekjes binnen eerst goed wortelen en biedt ze dan te ruil aan in de kast. Er is telkens een grote aanloop van mensen die iets komen halen of brengen en het aanbod wisselt hierdoor vaak, waardoor er altijd wel wat nieuws tussen zit.

Saamhorigheid

Ze houden de Facebook-groep actief door regelmatig berichten te plaatsen. Leden die ook een plantenbieb beheren, laten weten wat er bij hen te vinden is qua stekjes en plantjes. Verder is er iemand met een moestuin, die daar updates over plaatst, worden er planten en stekjes verkocht of geruild en laten leden een foto zien van hun mooiste plant. “We hebben mensen die net beginnen, en mensen die al langer ervaring hebben. En ze zijn van alle leeftijden. Het is ook goed dat kinderen zien hoe alles groeit en bloeit. We denken dat stadskinderen helaas steeds verder van de natuur af staan en we hopen ons steentje bij te dragen voor de volgende generaties.”

De groep zorgt er ook voor dat je makkelijk mensen leert kennen die dezelfde hobby hebben, die allemaal plantgek zijn. “Je hebt hierdoor al gauw een aanknopingspunt. Het is fantastisch om bij elkaar over de vloer te komen en dan vooral over plantjes te praten. En het grappige is, vaak heb je ook andere overeenkomsten, zoals werk of andere hobby’s. Je merkt dan dat het delen van een liefhebberij voor saamhorigheid zorgt.”

Dit artikel is geschreven door Katja Staring, auteur van o.a. het boek Van tegeltuin naar jungle.