Waarom zou je zelf zaaien in de moestuin als je ook kant-en-klare groenteplantjes kunt kopen? Omdat zelf zaaien heel erg leuk is! Bovendien kun je kiezen uit een veel groter aanbod zodat je ook eens een exotische groente of een minder bekende soort kunt uitproberen.

1 Ik wil zaad kopen. Waar moet ik op letten?
Zaadzakjes moeten droog, niet geopend en uiteraard niet over de datum zijn. Kijk ook goed op de verpakking hoe je de zaden moet opkweken. Soms is het noodzakelijk om zaad in een verwarmde kas op te kweken en als je die niet hebt, kun je het zaad beter in het rekje laten hangen.

2 Ik heb een verpakking met oud zaad gevonden. Kan ik dat  nog gebruiken?
Dat hangt af van de omstandigheden waarin de zaden zijn bewaard, maar ook van het zaad zelf. Er is geen vuistregel om vast te stellen wanneer zaad over de datum is, soms is het zelfs tientallen jaren houdbaar. Voer daarom een zaaitest uit; zaai enkele zaden in een pot om te zien of ze kiemen voordat je een hele partij zaait met het risico dat ze niet uitkomen en je oogst mislukt.

3 Wanneer kan ik het beste zaaien in de moestuin?
De beste zaaitijd verschilt per plant en heeft onder andere te maken met de temperatuur. Sommige soorten hebben echt kou nodig om te ontkiemen, andere zaadjes willen juist een lekker warm zaaibedje. Sommige zaden, bijvoorbeeld van pluksla, kun je maanden achterelkaar in tussenpozen zaaien in de moestuin zodat je voortdurend kunt oogsten. Kijk goed op de verpakking, want daar staat de zaaitijd altijd op vermeld. Ook kun je deze handige zaaikalender bekijken.

4 Waarom moet ik het zaad van tuinbonen voorweken?
Het voorweken van zaden is een manier om de buitenste harde laag, die de kieming bij sommige zaden remt, af te breken; hierdoor wordt het zaad uit zijn ruststadium gehaald. Zaden van planten van de familie van de vlinderbloemigen zoals tuinbonen hebben zo’n harde laag. Door de zaden een nachtje te laten weken zal de harde laag afbreken. Zaai de zaden zodra ze uit het water worden gehaald. Op de achterkant van een zakje zaad staat vermeld of voorweken nodig is.

5 Hoe kan ik het beste zaaien?
Als je binnen voorzaait, kun je speciale zaaitrays gebruiken. Zodra de opgekomen plantjes (zaailingen) groot genoeg zijn, kun je ze verspenen (overpotten). Pak de zaailingen bij het verspenen altijd heel voorzichtig bij de blaadjes vast en nooit bij de kwetsbare stengeltjes!

Zet de zaailingen op enige afstand van elkaar in een tray met verse potgrond of zet ze meteen in afzonderlijke potjes zodat je ze niet nog een keer hoeft te verplanten. Verwijder meteen de zwakkere planten.

Dit hele proces kun je voorkomen door de zaadjes direct in kleine, afbreekbare potjes te zaaien zodat elk plantje een eigen potje heeft dat zo de grond in kan als het plantje sterk genoeg is. Eventueel laat je twee zaadjes in elk potje vallen en behoud je het sterkste plantje en gooi je de andere zaailing weg. Zaai nooit te dik, want dan kunnen je plantjes gaan rotten.

6 Hoeveel water heeft het zaaisel nodig?
Houd de potgrond vochtig maar niet te nat in de periode die het zaad nodig heeft om te ontkiemen. Controleer dagelijks of de potgrond niet uitdroogt.

7 Maakt het uit hoe diep ik zaai?
Ja, dat maakt zeker uit! Sommige zaden moeten ondiep worden gezaaid in een smalle geul, gemaakt met bijvoorbeeld een potlood, andere zaai je dieper. Sommige zaden strooi je direct over de oppervlakte van de grond om ze daarna te bedekken met een dun laagje vermiculiet. Dit vermiculiet laat licht door en is daarom heel geschikt voor lichtkiemers zoals sla en selderie.

8 Is binnen voorzaaien noodzakelijk?
Nee, dat hoeft niet altijd maar vaak is het wel handig. Vul trays of potten met potgrond en zet ze op de vensterbank. De ideale plek is een raam waar indirect zonlicht op valt, in een kamer waar bovendien de temperatuur vrij gelijkmatig is. Veel groenten kun je echter ook buiten opkweken, bijvoorbeeld in een koude bak. Dit is een bak met een deksel van glas of plastic waar je je potjes inzet. Zo’n bak kun je zelf maken of zo kopen. Heb je geen koude bak, zet je potjes dan op een beschutte plek tegen de gevel van het huis.

Tip: Sommige planten kun je beter niet naast elkaar zetten en sommigen juist wel. Lees meer over combinatieteelt in de moestuin.

9 Help, mijn zaden komen niet op!
Er zijn diverse redenen waarom zaden niet kiemen:

Zaai je wel in de juiste tijd van het jaar? Terwijl veel planten worden opgekweekt uit zaad dat in het vroege voorjaar is gezaaid, is er ook zaad dat later in het jaar – voor kerst – kan worden gezaaid.

Het kan ook zijn dat het zaad niet kiemt omdat de omstandigheden – temperatuur, licht en hoeveelheid vocht in de potgrond – tussen het tijdstip van zaaien en de ontkieming niet gelijkmatig zijn.

Zaden die in het wild zijn verzameld, hebben soms een beschermende laag die ontkieming verhindert totdat de omstandigheden goed zijn, gewoonlijk in het voorjaar. Tot die tijd zijn de zaden in rust. Deze laag wordt pas afgebroken wanneer je de zaden blootstelt aan regen en vorst (of de diepvries).

Door een schimmelziekte is er kans op rot in het zaad waardoor het niet kiemt. Dit staat bekend als wortelbrand.

Tot slot kan de kiemkracht van zaad zijn aangetast als het oud is of op de verkeerde manier is bewaard, waardoor het nat is geworden of is beschimmeld.

10 Hoe voorkom ik dat mijn zaailingen wegkwijnen?
Dé vijand van zaailingen is de omvalziekte die wordt veroorzaakt door de schimmelziektes Phytophthora, Phythium en Rhizoctonia. De symptomen zijn omgevallen zaailingen met dunne, bruine stengels, soms met een donzige witte laag. Voorkom deze nare ziekte door potten, potgrond en gietwater te gebruiken dat vrij is van ziektekiemen. Maak hergebruikte potten daarom vooraf goed schoon met warm water waarin soda is opgelost en spoel de potten daarna om met heet water. Het probleem wordt erger als je te veel water geeft, de ruimte te koud is en de zaailingen te dicht op elkaar staan.

Lees ook: Moestuinieren op de vierkante meter